Helene Kröller-Müller verzamelde kunst als troost

Al eerder maakte theatermaakster en actrice Julika Marijn solovoorstellingen over sterke vrouwen die hun eigen weg zochten. Zo kroop ze in de huid van schrijfster Etty Hillesum en Lady Diana. Nu speelt ze ‘Uit Verdriet Geboren’ een voorstelling over kunstverzamelaarster Helene Kröller-Müller (1869-1939) die samen met haar man Anton een indrukwekkende kunstverzameling opbouwde. Sinds 1938 is die te bewonderen in het naar hen genoemde museum op de Hoge Veluwe.

Helene Kröller-Müller, dochter van een Duitse rijke industrieel, is bekend geworden door haar verzameling van schilderijen van kunstenaars als Mondriaan, Picasso, Seurat en een grote collectie van Van Gogh. Ook door talentvolle kunstenaars als Bram van der Leck (De Stijl) financieel te ondersteunen zette ze de moderne kunst op de kaart.

Uit verdriet geboren

Over haar schreef Eva Rogers een dikke biografie ‘De eeuwigheid verzameld’. Het boek vormde de basis van Marijns solovoorstelling ‘Uit Verdriet Geboren’. ,,Het interessante aan Helene Kröller-Müller is haar visie op kunst en het zoeken naar het hogere in de kunst. Daarnaast is ook haar moeilijke relatie met haar kinderen dramatisch gezien interessant.”

Marijn kreeg toegang tot het archief van Kröller-Müller en inzage in 3400 brieven. Een groot deel daarvan zijn brieven die ze schreef aan haar twintig jaar jongere vertrouweling Sam van Deventer. Hij was in dienst van haar man en deelde haar belangstelling voor kunst. Er wordt gezegd dat hij een verhouding had met Helene. ,,Dat blijft onduidelijk. De zoon van Deventer heeft deze brieven overgedragen aan het museum en die kan er natuurlijk brieven uit hebben gehaald. Het zijn keurige brieven waaruit wel blijkt dat ze zeer op elkaar gesteld zijn.”

Braaf of niet, de intieme relatie die Kröller-Müller had met Van Deventer zorgde voor wrijving met haar dochter Helene jr. en schoonzoon. ,,Dat haar dochter haar niet meer wilde zien moet haar ongetwijfeld verdriet hebben gedaan.” Volgens velen had Helene een moeilijk karakter. Zij stelde hoge eisen aan zichzelf en aan anderen.

Verzameltroost

Marijn begrijpt de noodzaak van Helene. ,,Zij koos ervoor om niet in haar familieleed en verdriet te blijven hangen en ging kunst verzamelen. Niet alleen kunst verzamelen als troost voor zichzelf, maar verbond er ook een groot ideaal aan. Tenslotte liet ze een bijzonder huis (Sint Hubertus) en het museum achter, waarvan we allemaal tot op de dag van vandaag plezier hebben.”

‘Uit Verdriet Geboren’ heeft een schilderatelier als setting. Je ziet tien schilderijen uit de collectie voorbijkomen. Marijn heeft een persoonlijk verhaal over nalatenschap door de voorstelling heen geweven. Ook zij ervaart kunst als troost. ,,Met alleen het verhaal over Helene zou ik het niet redden. Het stuk zou dan ook humorloos worden.  Mijn voorstelling gaat niet alleen over de liefde voor de kunst, maar ook over het geworstel in een mensenleven.”

‘Uit Verdriet Geboren’ van Julika Marijn