Pleister in het bad van De Fransse Eijkel

Subtropique

Het cabaretduo De Fransse Eijkel kreeg in 2016 op het Amsterdams Kleinkunst Festival de eervolle publieksprijs. De jury beoordeelde hun eerste voorstelling ‘De Fransse Eijkel speelt De Fransse Eijkel speelt’ als origineel, energiek en eigentijds. In hun nieuwe show ‘Subtropique’, onder regie van Wil van der Meer en met tekstbijdrage van Paul Groot, is opnieuw een levenslustige en absurdistische wereld gecreëerd. Die van subtropische zwemparadijzen en wellness resorts.

De Fransse Eijkel is een ludieke samenvoeging van Sanne Franssen (26 jaar) en Christian van Eijkelenburg (29). Het duo kent elkaar van de musical- en muziektheateropleiding Frank Sanders Akademie en bovendien woonden ze in hetzelfde studentenhuis. Van Eijkelenburg: ,,We vonden elkaar vanaf het begin leuk. Sanne en ik delen dezelfde humor en we vullen elkaar goed aan.” Gevraagd naar bronnen van inspiratie vertelt de cabaretier: ,,Arjan Ederveen en Tosca Niterink hebben vroeger wel het vuur bij me aangewakkerd om uiteindelijk cabaret te gaan maken, evenals Plien en Bianca.”

Pippi Langkous

Hun debuutvoorstelling zat vol absurdistische scènes met maffe danspasjes en parodieën zoals het lip sync naspelen van scènes uit de televisieserie ‘Pippi Langkous’. ,,We houden wel van harde en grove humor. De meeste grappen gaan over vreemde dingen die we om ons heen zien gebeuren. We kijken graag naar mensen en wat we gek aan ze vinden. De keuzes die ze maken en waarom ze iets doen. Iemand die bijvoorbeeld boodschappen doet en een lang gesprek aangaat met de caissière terwijl achter zich een rij vormt. Wat schuilt daarachter?”

Ook bij het creëren van ‘Subtropique’ vroeg het tweetal zich steeds af: waarom ga je naar een zwemparadijs? ,,Het is natuurlijk een tropische illusie waar je als bezoeker genoegen mee neemt. Alles is daar tenslotte namaak of nep. Ook is een zwemparadijs grappig op zich: met mensen met rare waterschoentjes, of van die bakken met vissen waar mensen met hun handen in roeren. Het is een prachtige plek om buitenissige dingen mee te maken. Zo hebben we een scène bedacht over een opgieting-dans in de sauna en een scène waarin een baby in een zwembad wordt gedoopt.”

Smetvrees

De cabaretier vertelt verder dat in elke scène wel iets persoonlijks zit, zoals de scène over iemand met smetvrees in een zwembad. ,,Ik zou niet zo snel naar een zwembad gaan, omdat er dan een angst bij mij opkomt voor vieze dingen. Toen ik een keer aan het zwemmen was, dreef er een pleister voorbij. Dat vond ik echt verschrikkelijk. De smetvreesscène is wel zo’n scène waarvan je hoopt dat hij mensen aan het denken zet wanneer ze zelf in een zwembad zitten.” Net als de eerste voorstelling zal ‘Subtropique’ niet grap op grap zijn. ,,Er zitten zeker ook aandoenlijke en mooie scènes in.”

‘Subtropique’ door De Fransse Eijkel. Regie: Wil van der Meer. Tekstbijdrage: Paul Groot. www.defransseeijkel.nl

 

Mythe in de Uiterwater

Orpheus en Eurydici

Theatermaker Jori Hermsen maakt al jaren opvallende theaterproducties met amateurspelers op locatie. Samen met zijn vrouw Jessica Zeylmaker, die tevens ook actrice is, is de locatievoorstelling ‘MYTHE’ ontstaan. ‘MYTHE’ bestaat uit een theatrale route van vijf Griekse verhalen op het terrein van Fort Uitermeer in Weesp. De regie van deze is in handen van Zeylmaker en de teksten zijn van Melissa Knollenburg.

Zeylmaker (1982) is in 2006 afgestudeerd aan toneelschool ArtEZ in Arnhem. Elk seizoen speelt ze mee in een theatervoorstelling van een bekend Nederlands theatergezelschap. ,,Als je veel in het theater komt, heb je mij afgelopen seizoen kunnen zien in ‘We zijn hier voor Robbie’ van Maria Goos bij het Nationale Theater”, vertelt ze. Op televisie is ze onder meer bekend geworden met de serie ‘Vincent van Gogh’ (2013) en ‘Lois’ (2018). ,Ik speelde ook mee in ‘Spijt’ (2013) van Carry Slee. Die wordt nog veel gedraaid op scholen in een anti-pestprogramma. Dan spreken mensen mij nog weleens aan in de supermarkt. Het is fijn dat ik mijn acteren kan afwisselen met toneellessen geven, zowel aan volwassen als jongeren en het ontwikkelen van eigen producties.”

Antigone

De actrice vertelt dat ze altijd al geïnteresseerd was in de Griekse mythologieën. ,,Mijn zus zat op het gymnasium en kwam thuis met boekjes over Griekse mythen en sagen. Ik baalde dat ik geen Grieks kreeg op de havo. Het was ook de tijd dat de serie ‘Odysseus’ op televisie was. Geweldig vond ik dat. Ook later op de toneelschool, als we scènes moesten spelen uit ‘Antigone’ of uit de Troje-trilogie van Koos Terpstra, was dat heerlijk om te doen.”

De tekst van ‘MYTHE’ is geschreven door Melissa Knollenburg. Al eerder schreef ze voor Jori Hermen de voorstellingen ‘Circus Waltz’, ‘The Virgin Suicides’ en ‘Medea’. ,,Samen met haar kozen we vijf verhalen om die theatraal tot leven te brengen.” Het zijn verhalen met steeds hetzelfde thema. ,,Wat telkens terugkomt is dat goden menselijk zijn. Ze zijn heel erg jaloers en ijdel. En altijd op zoek naar liefde en erkenning waardoor die mythes ook niet zo ver van ons afstaan.”

De vijf mythes worden onder andere in een plofhuis, bij het fort en de stuwdam op het terrein van Uitermeer opgevoerd. ,,De mythe ‘Circe’ gaat over de heks Circe en is de dochter van de zonnegod Helios. Ze wordt verbannen uit het godenrijk naar het eiland Aeaea omdat ze een kracht ontdekt die verboden is voor de goden: hekserij. Ze is verdoemd ”

Eros

Een ander stuk heet ‘Eros’. Eros, de god van de liefde, komt bij oppergod Zeus omdat zijn geliefde Psyche verdwenen is. Hij verdenkt zijn moeder Aphrodite van haar verdwijning omdat zij jaloers is op Psyche. Eros wil dat Zeus haar berecht.
Het derde verhaal gaat over ‘Orpheus’. ,,’Orpheus’ is het bekende verhaal van de zanger Orpheus die zijn geliefde Eurydice uit het dodenrijk wilt halen. Met zijn gezang ontroert hij Hades, de god van de onderwereld. Orpheus mag Eurydice van Hades meenemen op de voorwaarde dat hij op de terugtocht naar boven haar niet aankijkt. Orpheus doet dat toch en ze moet blijven.”

Het vierde mythische verhaal heet ‘Midas’ en gaat over koning Midas. ,,Die heeft de gave dat alles wat hij aanraakt in goud verandert. Het eten en zelfs zijn eigen kind worden verguld. Melpomene, de muze van de zang, verlost hem van zijn gave door haar gezang.”
In groepen van vier word je langs alle voorstellingen begeleid. ,,De acteurs spelen elk mythe vier keer op een avond. Op het eind worden de bezoekers verzameld bij het laatste verhaal dat ‘Paris’ heet. Op de bruiloft van Thetis en Peleus wordt prins Paris gevraagd te kiezen welke godin het mooiste is. Hij kiest voor Aphrodite, zich nog niet bewust dat deze keuze zal leiden tot de Trojaanse oorlog. Elke mythe heeft zijn eigen taal en kleur; de een is meer poëtisch en de ander is meer lichtvoetig. En er zit overal humor in.”

‘MYTHE’ door Stichting Jori Hermsen Producties in samenwerking met Stichting Uitermeer. Regie: Jessica Zeylmaker. Tekst: Melissa Knollenburg. Te zien van: 10 tot en met 14 juli 2019 Uitermeer.  www.jorihermsenproducties.nl/mythe

 

Bredero’s Lucelle is een powervrouw

Lucelle Bredero

In de literatuurgeschiedenis is de schrijver Gerbrandt Adriaensz. Bredero (1585-1618) vooral bekend om zijn komische toneelwerken als ‘De Klucht van de koe’ en ‘Spaansche Brabander’. In zijn tijd echter maakte Bredero in de theaters juist furore met zijn treurspelen. Een daarvan is ‘Lucelle’ (1616); een tragikomedie dat binnenkort in een bewerking door Theater Kwast onder andere in het Muiderslot opgevoerd.

Afgelopen 23 augustus was het precies 400 jaar geleden dat Bredero overleed. Nederlandse literatuurwetenschappers hebben die gelegenheid aangegrepen om de dichter en schrijver van de Gouden Eeuw te herdenken: terugkijken en ook ontdekken. Historici hebben onlangs Bredero’s laatste rustplaats weten te vinden onder ‘The Amsterdam Dungeon’ waar eens de Nieuwezijds kapel stond op het Rokin. Ook verscheen er een biografie ‘De hartenjager, leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero’ (2018) door René van Stipriaan. Daarin beweert deze schrijver dat Bredero door liefdesverdriet weleens zelfmoord zou kunnen hebben gepleegd. Bredero’s lijfspreuk ‘Het kan verkeren’ is hier goed van toepassing.

De Nes

Artistiek leider van Theater Kwast Imre Besanger, zelf historicus, vertelt dat Bredero graag tot de literaire kring van zijn tijdgenoten PC Hooft en Vondel wilde behoren. Maar er was een standsverschil. ,,Die heren kwamen uit gegoede families, terwijl de vader van Bredero schoenmaker was in de Nes in Amsterdam. Hijzelf werd opgeleid tot kunstschilder. Dat moet geen succes geweest zijn want er is geen enkel schilderij van hem overgebleven. Op zijn 25e trad hij naar buiten als dichter. En toen hij op zijn 33e overleed liet hij een groot oeuvre na.” Besanger legt verder uit dat Bredero literair gezien op een ander niveau zat dan de rederijkers. ,,In tegenstelling tot hen schreef Bredero in klare taal over wat het leven was en wat er om hem heen gebeurde. Dat maakte zijn werk toegankelijk.”

De originele titel van het toneelstuk ‘Lucelle’ dat Theater Kwast speelt is ‘Overghesette Lucelle’. ,,Het betekent dat Bredero dit stuk heeft vertaald, gebaseerd op een Franse tekst van de schrijver Le Jars. Het is Bredero’s eerste gepubliceerde stuk en in tegenstelling tot zijn kluchten was deze tragikomedie in zijn tijd in de theaters heel populair. Hij zet in de titel: ‘ik heb het vertaald’, maar dat is echt valse bescheidenheid. Het origineel is heel kort en bovendien heeft hij het stuk geheel naar zijn hand gezet. Bredero heeft er 3000 verzen aan toegevoegd en kluchtige personages als de bedienden Lekkerbeetje en Pannetjevet.”

Volgens Besanger bevat ‘Lucelle’ een Romeo en Julia-lijn. ,,Bredero heeft toen niet naar dat verhaal gekeken. De meeste Hollanders vonden ‘Shakespeare’ destijds te heftig. Dat kwam pas later in de tijd van de Romantiek.” Het verhaal. ,,Lucelle is een rijkeluisdochter waarvan haar vader haar wil uithuwelijken aan een rijke edelman. Zij valt echter voor de charmes van Ascagnes, de luitdocent die op kantoor werkt bij haar vader. Deze liefde is echter gedoemd te mislukken. Het wordt zo ernstig dat haar vader zijn dochter en luitdocent dwingt zelfmoord te plegen; ze kunnen kiezen tussen gifbeker of pistool. Gelukkig eindigt het verhaal als een klucht; alles komt goed.

#MeToo

‘Lucelle’ is een zeventiende-eeuws stuk maar het is zeker ook actueel. ,,Lucelle zet een powervrouw neer die haar lot niet wil laten bepalen door rijke mannen. Ze neemt het lot in eigen hand. Dit wijst vooruit naar de #MeToo-discussie. Daarnaast heeft Ascagnes een verleden: hij is een politiek vluchteling en heeft veel te verliezen als zijn dekmantel bekend wordt.”

Het is stuk is onder meer vormgegeven met kostuums met bijzonder grote kragen. Speciaal gemaakt door Ella Siekman die samen met andere kunstenaressen op dit moment exposeren op het Muiderslot met de tentoonstelling: ‘Gewapend met schoonheid’. Besanger speelt zelf ook een rol in ‘Lucelle’. ,,Ik neem het publiek op sleeptouw en dan ga ik door de vierde wand, dat is iets wat wij bij Kwast vaker doen. Als een zeventiende-eeuws-figuur vertel ik in modern Nederlands waar men zit in de tijd. En inderdaad, moderne en authentieke woorden lopen dan door elkaar en zijn op rijm.”

‘Lucelle’ van G. A. Bredero door Theater Kwast. Cast: Bert Apeldoorn, Jorick Jochims, Marius Bruijn, Imre Besanger, en Merel Hutten.  www.stichtingkwast.nl

Helene Kröller-Müller verzamelde kunst als troost

Al eerder maakte theatermaakster en actrice Julika Marijn solovoorstellingen over sterke vrouwen die hun eigen weg zochten. Zo kroop ze in de huid van schrijfster Etty Hillesum en Lady Diana. Nu speelt ze ‘Uit Verdriet Geboren’ een voorstelling over kunstverzamelaarster Helene Kröller-Müller (1869-1939) die samen met haar man Anton een indrukwekkende kunstverzameling opbouwde. Sinds 1938 is die te bewonderen in het naar hen genoemde museum op de Hoge Veluwe.

Helene Kröller-Müller, dochter van een Duitse rijke industrieel, is bekend geworden door haar verzameling van schilderijen van kunstenaars als Mondriaan, Picasso, Seurat en een grote collectie van Van Gogh. Ook door talentvolle kunstenaars als Bram van der Leck (De Stijl) financieel te ondersteunen zette ze de moderne kunst op de kaart.

Uit verdriet geboren

Over haar schreef Eva Rogers een dikke biografie ‘De eeuwigheid verzameld’. Het boek vormde de basis van Marijns solovoorstelling ‘Uit Verdriet Geboren’. ,,Het interessante aan Helene Kröller-Müller is haar visie op kunst en het zoeken naar het hogere in de kunst. Daarnaast is ook haar moeilijke relatie met haar kinderen dramatisch gezien interessant.”

Marijn kreeg toegang tot het archief van Kröller-Müller en inzage in 3400 brieven. Een groot deel daarvan zijn brieven die ze schreef aan haar twintig jaar jongere vertrouweling Sam van Deventer. Hij was in dienst van haar man en deelde haar belangstelling voor kunst. Er wordt gezegd dat hij een verhouding had met Helene. ,,Dat blijft onduidelijk. De zoon van Deventer heeft deze brieven overgedragen aan het museum en die kan er natuurlijk brieven uit hebben gehaald. Het zijn keurige brieven waaruit wel blijkt dat ze zeer op elkaar gesteld zijn.”

Braaf of niet, de intieme relatie die Kröller-Müller had met Van Deventer zorgde voor wrijving met haar dochter Helene jr. en schoonzoon. ,,Dat haar dochter haar niet meer wilde zien moet haar ongetwijfeld verdriet hebben gedaan.” Volgens velen had Helene een moeilijk karakter. Zij stelde hoge eisen aan zichzelf en aan anderen.

Verzameltroost

Marijn begrijpt de noodzaak van Helene. ,,Zij koos ervoor om niet in haar familieleed en verdriet te blijven hangen en ging kunst verzamelen. Niet alleen kunst verzamelen als troost voor zichzelf, maar verbond er ook een groot ideaal aan. Tenslotte liet ze een bijzonder huis (Sint Hubertus) en het museum achter, waarvan we allemaal tot op de dag van vandaag plezier hebben.”

‘Uit Verdriet Geboren’ heeft een schilderatelier als setting. Je ziet tien schilderijen uit de collectie voorbijkomen. Marijn heeft een persoonlijk verhaal over nalatenschap door de voorstelling heen geweven. Ook zij ervaart kunst als troost. ,,Met alleen het verhaal over Helene zou ik het niet redden. Het stuk zou dan ook humorloos worden.  Mijn voorstelling gaat niet alleen over de liefde voor de kunst, maar ook over het geworstel in een mensenleven.”

‘Uit Verdriet Geboren’ van Julika Marijn

De heren rond dichter Rawie

Jean Pierre Rawie behoort tot de bestverkopende dichters van Nederland. Zijn gedichten staan veelvuldig in rouwadvertenties en worden op muziek gezet.  Het kleinkunsttrio De heren rond Rawie creëerde een avondvullend muziekprogramma met zijn prachtigste gedichten en het heet ‘Dit alles’.  Er zullen woorden klinken van treurnis en humor, en klanken van de blues.

Pianist Mattijs Verhallen nam bijna twee jaar geleden het initiatief voor een theaterconcert rond Rawie’s werk. Samen met Ludo van der Winkel (contrabasist) en theatermaker Bas Marée werd een crowdfundingcampagne opgezet. Want de bedoeling is dat De heren rond Rawie van ‘Dit alles’ ook een cd gaan uitbrengen. ,,Ik kende het werk van Rawie niet bewust”, licht Bas Marée toe. ,,Ik kwam er achter dat Maarten van Rozendaal bijvoorbeeld teksten van Rawie op muziek had gezet. En ik luisterde altijd naar het lied ‘Ursa minor’ (gezongen door Willem Nijholt RH.) met muziek van Frans Ehlhart. Dat is schitterend en ook nooit beseft dat het van Rawie was.”

chianti

Rawie’s gedichten zijn niet altijd vrolijk. ,,Terugkerende thema’s zijn de dood en de ellende in de liefde. Maar ik vind zijn werk ook grappig. Een goed voorbeeld is het gedicht ‘Madonna’: ‘Na een litertje chianti bij de lasagne, vertel je aan elke toevallige vent weer dat mislukte leventje van je, en waarom je van wie gescheiden bent.’ Het is troost in de treurnis.”

Een ander kenmerk van Rawie’s werk is de vormvastheid. Hij maakt veelvuldig gebruik van de sonnetvorm, het kwatrijn en het rondeel. ,,Zijn prachtige rijmschema’s zijn metrisch perfect. Er zit al een goede structuur in en dat maakt het zeer geschikt om er muziek bij te componeren. Het is muzikaal geschreven.”

‘Dit alles’ bestaat uit verhalen over Rawie als persoon en het muzikaal weergeven van ruim twintig van zijn gedichten. ,,We vertellen dat wij hem een keer tijdens een repetitie hebben ontmoet en dat hij ook naar onze voorstelling is komen kijken. Dat was wel spannend. Hij zat toen in de zaal met een glimlach op zijn lippen en na afloop kwam hij naar ons toe. ‘Ik heb nooit geweten dat er zoveel humor in mijn werk zat’.

Maden

Naast humor is de muziek sfeerbepalend voor de voorstelling. ,,We blijven wat muziek betreft in de blues hangen, maar op een gedicht als ‘Maden ballade’ hebben we ook cabaret-achtige muziek. Het is een hele grappige tekst over leven onder de grond. Als iemand begraven is dan begint het feest voor de dikke vette maden.” Rawie is een echte woordkunstenaar. ,,Zijn vocabulaire en hoe hij spreekt is zo rijk. Je gaat acuut over je eigen woorden nadenken.”

‘Dit alles’ van De heren rond Rawie.

 

Hamlet op het Muiderslot

Dit jaar herdenkt Engeland het vierhonderdste sterfjaar van de wereldberoemde toneelschrijver William Shakespeare (1554-1616) met talrijke opvoeringen van toneelstukken. Nederland pikt daar een klein graantje van mee met een traditionele ‘Hamlet’ in een uitvoering van de Engelse theatergroep The Festival Players in de Ridderzaal van het Muiderslot.

Programmeur van het Muiderslot Imre Bésanger heeft ‘Hamlet’ geboekt. Hij vertelt dat Shakespeare van grote invloed is geweest op de Engelse literatuur. ,,Hij is ook bekend geworden als die simpele acteur die geniale werken kon schrijven. Shakespeare hield zich verre van religie. Hij gebruikte niet Bijbelse verhalen maar behandelde thema’s uit de klassieke oudheid die hij vertaalde naar een moderne setting. Verhalen met herkenbare en universele thema’s, waarbij hij aan het publiek altijd een keuze voorlegde. Wat zou jij doen in een soortgelijke situatie? Dit is ook het geval in ‘Hamlet’.”

Claudius

De koning van Denemarken (vader van de titelheld) is vermoord. Als geest verschijnt hij aan Hamlet en vertelt dat hij gedood is door zijn broer Claudius. Deze oom van Hamlet wil ook trouwen met zijn moeder. Hamlet wil zijn vaders dood wreken op Claudius. Hij gaat voorzichtig te werk en doet hij, alsof hij gek is. In deze tragedie klinkt de bekendste zin uit de theaterliteratuur: ‘To be or not to be, that’s the question’. De vraag is onderdeel van een monoloog, waarin Hamlet zijn twijfel uitspreekt over zijn wraakactie.

,,Dit koningsdrama laat zien wat macht en fortuin met mensen doen en laat ons realiseren dat familiebanden niet altijd pais en vree zijn. Als wapen voor zijn wraak gebruikt Hamlet zijn gekte. Hij voert een toneelstuk op binnen een toneelstuk, waarbij je als publiek soms gaat twijfelen: ‘Is hij nou echt gek of doet hij maar alsof?’ Hamlet is één van de moeilijkste toneelrollen om te spelen. ,,Als acteur moet je durven spelen zonder remmingen. Oprecht en met overtuiging gek zijn. Ben je als kijker dan bang voor zo’n personage, dat doe je het als acteur heel goed.”

Players

The Festival Players spelen Hamlet in een traditionele setting met weinig decorstukken, mooie klassieke kostuums en een ‘all male cast’. In de tijd van Shakespeare mochten vrouwen niet op toneel en was het gebruikelijk dat mannen vrouwenrollen speelden. Volgens Besanger ontstaat er altijd wat reuring in de zaal als een acteur in travestie opkomt. ,,Het is de kunst van een goede acteur het gegiechel naast zich neer te leggen en het publiek vervolgens verder mee te nemen in het verhaal. De ‘Players’ spelen altijd met veel enthousiasme. Met de mooie dynamiek van de taal en de scènes van Hamlet past dit verheven stuk perfect in de Ridderzaal.”

‘Hamlet’ van W. Shakespeare door The Festival Players. www.muiderslot.nl

Copyright © Dandelion by Pexeto