Bredero’s Lucelle is een powervrouw

In de literatuurgeschiedenis is de schrijver Gerbrandt Adriaensz. Bredero (1585-1618) vooral bekend om zijn komische toneelwerken als ‘De Klucht van de koe’ en ‘Spaansche Brabander’. In zijn tijd echter maakte Bredero in de theaters juist furore met zijn treurspelen. Een daarvan is ‘Lucelle’ (1616); een tragikomedie dat binnenkort in een bewerking door Theater Kwast onder andere in het Muiderslot opgevoerd.

Afgelopen 23 augustus was het precies 400 jaar geleden dat Bredero overleed. Nederlandse literatuurwetenschappers hebben die gelegenheid aangegrepen om de dichter en schrijver van de Gouden Eeuw te herdenken: terugkijken en ook ontdekken. Historici hebben onlangs Bredero’s laatste rustplaats weten te vinden onder ‘The Amsterdam Dungeon’ waar eens de Nieuwezijds kapel stond op het Rokin. Ook verscheen er een biografie ‘De hartenjager, leven, werk en roem van Gerbrandt Adriaensz. Bredero’ (2018) door René van Stipriaan. Daarin beweert deze schrijver dat Bredero door liefdesverdriet weleens zelfmoord zou kunnen hebben gepleegd. Bredero’s lijfspreuk ‘Het kan verkeren’ is hier goed van toepassing.

De Nes

Artistiek leider van Theater Kwast Imre Besanger, zelf historicus, vertelt dat Bredero graag tot de literaire kring van zijn tijdgenoten PC Hooft en Vondel wilde behoren. Maar er was een standsverschil. ,,Die heren kwamen uit gegoede families, terwijl de vader van Bredero schoenmaker was in de Nes in Amsterdam. Hijzelf werd opgeleid tot kunstschilder. Dat moet geen succes geweest zijn want er is geen enkel schilderij van hem overgebleven. Op zijn 25e trad hij naar buiten als dichter. En toen hij op zijn 33e overleed liet hij een groot oeuvre na.” Besanger legt verder uit dat Bredero literair gezien op een ander niveau zat dan de rederijkers. ,,In tegenstelling tot hen schreef Bredero in klare taal over wat het leven was en wat er om hem heen gebeurde. Dat maakte zijn werk toegankelijk.”

De originele titel van het toneelstuk ‘Lucelle’ dat Theater Kwast speelt is ‘Overghesette Lucelle’. ,,Het betekent dat Bredero dit stuk heeft vertaald, gebaseerd op een Franse tekst van de schrijver Le Jars. Het is Bredero’s eerste gepubliceerde stuk en in tegenstelling tot zijn kluchten was deze tragikomedie in zijn tijd in de theaters heel populair. Hij zet in de titel: ‘ik heb het vertaald’, maar dat is echt valse bescheidenheid. Het origineel is heel kort en bovendien heeft hij het stuk geheel naar zijn hand gezet. Bredero heeft er 3000 verzen aan toegevoegd en kluchtige personages als de bedienden Lekkerbeetje en Pannetjevet.”

Volgens Besanger bevat ‘Lucelle’ een Romeo en Julia-lijn. ,,Bredero heeft toen niet naar dat verhaal gekeken. De meeste Hollanders vonden ‘Shakespeare’ destijds te heftig. Dat kwam pas later in de tijd van de Romantiek.” Het verhaal. ,,Lucelle is een rijkeluisdochter waarvan haar vader haar wil uithuwelijken aan een rijke edelman. Zij valt echter voor de charmes van Ascagnes, de luitdocent die op kantoor werkt bij haar vader. Deze liefde is echter gedoemd te mislukken. Het wordt zo ernstig dat haar vader zijn dochter en luitdocent dwingt zelfmoord te plegen; ze kunnen kiezen tussen gifbeker of pistool. Gelukkig eindigt het verhaal als een klucht; alles komt goed.

#MeToo

‘Lucelle’ is een zeventiende-eeuws stuk maar het is zeker ook actueel. ,,Lucelle zet een powervrouw neer die haar lot niet wil laten bepalen door rijke mannen. Ze neemt het lot in eigen hand. Dit wijst vooruit naar de #MeToo-discussie. Daarnaast heeft Ascagnes een verleden: hij is een politiek vluchteling en heeft veel te verliezen als zijn dekmantel bekend wordt.”

Het is stuk is onder meer vormgegeven met kostuums met bijzonder grote kragen. Speciaal gemaakt door Ella Siekman die samen met andere kunstenaressen op dit moment exposeren op het Muiderslot met de tentoonstelling: ‘Gewapend met schoonheid’. Besanger speelt zelf ook een rol in ‘Lucelle’. ,,Ik neem het publiek op sleeptouw en dan ga ik door de vierde wand, dat is iets wat wij bij Kwast vaker doen. Als een zeventiende-eeuws-figuur vertel ik in modern Nederlands waar men zit in de tijd. En inderdaad, moderne en authentieke woorden lopen dan door elkaar en zijn op rijm.”

‘Lucelle’ van G. A. Bredero door Theater Kwast. Cast: Bert Apeldoorn, Jorick Jochims, Marius Bruijn, Imre Besanger, en Merel Hutten.  www.stichtingkwast.nl