Panfluiter Matthijs Koene maakt autonoom repertoire

panfluiter

Matthijs Koene wordt panfluiter des vaderlands genoemd. Een geuzennaam. Koene heeft al jaren een missie: de panfluit als autonoom instrument te introduceren in de klassieke muziekwereld. Dat is goed gelukt. Met het Duo Mares (accordeon en altviool) is hij te beluisteren met bewerkingen van muziek van onder anderen Bach en Piazolla.

Panfluitmuziek heeft het label ‘wereldmuziek’ aan zich kleven, met als grote voorbeeld de bekende Roemeen Gheorghe Zamfir. ,,Nog steeds weet een overgroot deel van de mensen niet dat het instrument nog meer kan dan folkloremuziek of commerciële muziek te laten klinken”, zegt Matthijs Koene (1977).”

Plaatje van een panfluit

De liefde voor dit blaasinstrument ontstond bij Koene al vroeg. ,,Mijn ouders wilde dat ik een muziekinstrument ging bespelen. We hadden thuis een orgel staan en kreeg ik orgelles. Maar na zoveel lessen vond ik het niet leuk. Ik mocht een ander muziekinstrument kiezen en van een plaatje koos ik de panfluit. Het was puur visuele aantrekkingskracht. Toevallig werd er juist op de muziekschool een cursus panfluit aangeboden en die ben ik gaan volgen. Ik was zeven jaar. Na mijn eerste les was ik meteen verliefd en ik speelde van ’s ochtend vroeg tot ’s avonds laat.”

Op de muziekschool kreeg hij panfluitles van een dwarsfluitistdocent. Het was vanzelfsprekend dat hij panfluit zou gaan studeren. ,,Aan het Conservatorium in Hilversum werd een studie panfluit gegeven door Nicolai Pirvu van wie ik vanaf mijn dertiende al les had.” Hij kreeg daar tot zijn teleurstelling alleen maar wereldmuziekcomposities te spelen. ,,Ik was als klein jochie ook gek van klassieke muziek. Dan kom je op het conservatorium en wil je graag klassieke muziek spelen maar dat kon niet, want er bestond eenvoudigweg geen klassieke muziek voor panfluit. En niemand zat daarop te wachten. Dat was lastig. Ik moest dus zorgen dat er autonoom repertoire voor dit instrument zou komen.”

300 panfluitcomposities

Dat is hem gelukt. Er zijn intussen bijna 300 composities voor panfluit op verschillende concertpodia in première gegaan.  Hedendaagse componisten zoals Theo Loevendie, Daan Manneke, Chiel Meijering, Klas Torstensson en Ron Ford schreven stukken voor hem.  Het leverde heb de titel ‘panfluiter des vaderlands’ op. Na zijn cum laude afstuderen in 2001 aan het Conservatorium van Amsterdam geeft hij sinds 2005 zelf les aan deze muziekopleiding.

De panfluiter gaat dieper in op de magie van dit instrument. ,,Wat ik aantrekkelijk vind aan de panfluit is de klank, de flexibiliteit en de vanzelfsprekende kracht ervan.” Hij maakt een verschil tussen de panfluit en de traditionele dwarsfluit. ,,Een panfluit heeft voor elke toon een aparte buis. Het voordeel hiervan is, dat iedere pijp een ideale omstandigheid creëert aan klank vanwege lengte en de breedte van een buis. Een dwarsfluit daarentegen heeft kleppen voor toonhoogteverschillen en daar kun je meer doen met articulaties. In een ademstroom kun je allerlei noten aan elkaar plakken en intervallen spelen. Bij een panfluit is dat ondenkbaar want dan moet je telkens tussendoor de luchtstroom stoppen. Je moet ook voor een hoge naar een lage noot over het hele instrument springen.”

Duo Mares

Hij vertelt verder dat barokmuziek uitgelezen repertoire is om te bewerken voor panfluit. ,,Barok heeft thematisch kortere bouwstenen. Romantiek heeft langere thema’s en die kun je wel met allerlei omwegen spelen, maar je raakt dan wel verwijderd van het origineel.” Koene speelt veel samen met Duo Mares: Esra Pehlivanli op altviool en Marko Kassl op accordeon. ,,We doen trio’s en duo’s en heel veel Bach. Wat ik mooi vind van Bach is onder andere zijn ‘Nun komm’ der Heiden Heiland’ maar ook de sonate BMW 1035 dat ik speel met accordeon; dat is ontzettend gaaf.” Van Astor Piazolla klinkt ‘Ave Maria’ en spelen ze met z’n drieën ‘l’Histoire du tango’ (1986).  ,,De harmonieën hierin zijn heerlijk en het heeft aangrijpende thema’s. Zijn muziek zit muzikaal ingenieus goed in elkaar. En het is leuk om te spelen.”  www.matthijskoene.nl

 

Tangomuziek van Bachs Partita

Musica Extrema

Puristen zullen de wenkbrauwen fronsen bij het zien en horen van de uitzonderlijke combinatie: tangodans op de muziek van Bach. Maar het kan! In de muziektheatervoorstelling ‘Partita’ van muziekgezelschap Musica Extrema en het Internationaal Dans Theater worden onder meer twee bewerkte ‘Partita’s’ van Bach samengevoegd met tango door danskoppel Dominquez.

Artistiek leidster en violiste Tanya Schaap van Musica Extrema weet als geen ander dat tangomuziek verbindt. Ze studeerde klassiek viool aan het Schweelinck Conservatorium in Amsterdam en vervolgens wereldmuziek aan het Conservatorium in Rotterdam. Daar kwam ze ook in aanraking met de Argentijnse tango. Deze mix van krachtige muziek, sensuele dans en gepassioneerde poëzie is ontstaan aan het eind van de negentiende eeuw in de sloppenwijken aan de oevers van de Rio de la Plata in Buenos Aires. Nakomelingen van zwarte slaven mengden hun muziek en dans met die van de seizoenarbeiders en immigranten uit Europa.

Astor Piazolla

,,Ik kreeg op een dag een cassettebandje van Argentijnse muziek en ik was meteen verkocht”, zegt Tanya Schaap. ,,Piazolla kende ik al, maar ik wilde meer tangomuziek horen. Ik ging het verzamelen en dat doe ik nog steeds. Ik ben zelfs naar Argentinië gegaan om tango te studeren bij Fernando Suarez Paz, de eerste violist van het ensemble van Astor Piazolla.”

Een en ander leidde ertoe dat Schaap in 2003 de groep Tango Extremo oprichtte. ,,Al die tijd timmeren wij hard aan de weg. Vanaf 2010 verbreedden wij ons repertoire en veranderden we onze naam in Musica Extrema.” De violiste heeft in samenwerking met het Internationaal Dans Theater meerdere voorstellingen geproduceerd: ‘Tango Mania’ en Tin Pan Alley Parade’; een voorstelling over dansen en muziek uit de jaren twintig.

Jan Rot

,,Het IDT, voorheen Folkloristisch Danstheater, ken ik uit mijn jeugd. Prachtig vond ik de dansen met meisjes in dezelfde kostuums die dan in rijen allemaal gelijk dansen. Dat wilde ik als klein meisje ook graag doen.” Via Jan Rot is ze in contact gekomen met de muziek van Johann Sebastian Bach. Rot heeft Bachs Matthäus Passion hertaald onder de titel ‘Mattheus Passie’. ,,Voor de vijfde keer brengen we zijn ‘Mattheus’. De muziek is helemaal gearrangeerd naar tango en Zuid-Amerikaanse muziek. Er komt altijd een vast publiek op af.”

Voor ‘Partita’ heeft de Duitse componist en musicus Hans Christian Jaenicke twee tango’s geschreven in de stijl van de Bach partita’s. ,,Choreografe Neel Verdoorn kwam met het idee om alleen twee partita’s van Bach te doen met twee dansers. Dat vond ik te eenzijdig en alleen maar vioolsolo te spelen is te intensief. Ik heb er nu zelf een draai aan gegeven.”
Ze vormt samen met pianist Marc Bischoff en Sandor Kem op contrabas een trio. ,,Ik speel wel delen uit de ‘Partita’s’ van Bach maar ook andere stukken van Bach en ook muziek van Händel. Bach was immers een enorme liefhebber van Händels muziek. Tussen de dansen door vertel ik allemaal leuke anekdotes over Bach. Niet de geijkte verhalen, maar dat hij bijvoorbeeld blind werd door een verkeerde behandeling door een oogarts.”

Acrobatiek

Schaap vertelt dat de dansers, het uit Brussel afkomstige koppel Monik en Dante Dominguez, zelf de tangodansen hebben ontworpen. ,,Ze zijn rond de veertig en het is een grappig stel. Ze volgen niet slaafs de voorgeschreven choreografieën, maar vullen zelf ook dingen in. Het zijn dansen waarin zij elkaar aantrekken en afstoten. Zij loopt dan weg en hij gaat er achteraan. Je ziet dus tango, maar ze doen ook aan acrobatiek. Heel erg uitgesproken.”

Wat zullen muziekpuristen van ‘Partita’ vinden? ,,Deze voorstelling is een mooi voorbeeld van ‘out off the box denken’. Dat had ik zelf ook met de ‘Mattheus Passie’ van Jan Rot. Maar ik voel toch een noodzaak om deze muziek op een andere manier te brengen omdat mensen het dat erg leuk vinden. Het is een kruisbestuiving van verschillende disciplines, maar daar pikt iedere kunst- en cultuurliefhebber wel wat van mee. Bovendien is het een leuke aanvulling op het culturele aanbod, zo’n eigenzinnige muziektheatervoorstelling.”

‘Partita’ door Musica Extrema en het Internationaal Dans Theater. www.musicaextrema.nl

 

Copyright © Dandelion by Pexeto